Ο Περικλέους Επιτάφιος ή Επιτάφιος του Περικλή είναι το απόσπασμα από το έργο «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου» του αρχαίου Αθηναίου ιστορικού Θουκυδίδη στο οποίο παρατίθεται ο λόγος που ο Περικλής εκφώνησε το 430 π.Χ. για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου.
Ο Επιτάφιος λόγος του, έτσι όπως έχει διασωθεί από τα Ιστορικά του Θουκυδίδη, είναι ένα συγκινησιακά φορτισμένο κείμενο και, παράλληλα, ένας φλογερός ύμνος στην αθηναϊκή δημοκρατία και την αγάπη για την ελευθερία.
Ο λόγος βρίσκεται στο δεύτερο βιβλίο του έργου (2.35 έως 2.44) και περιλαμβάνει ένα φλογερό ύμνο στην Αθηναϊκή δημοκρατία και στην αγάπη του Αθηναίου προς την ελευθερία. Το παρακάτω απόσπασμα αναφέρεται συχνά σε πολεμικούς επικήδειους, καθώς είναι εξαιρετικό παράδειγμα απόδοσης τιμών στους νεκρούς:
«Ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος, καὶ οὐ στηλῶν μόνον ἐν τῇ οἰκεία σημαίνει ἐπιγραφή, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ μὴ προσηκούσῃ ἄγραφος μνήμη παρ’ ἑκάστω τῆς γνώμης μᾶλλον ἢ τοῦ ἔργου ἐνδιαιτᾶται» το οποίο, σε ελεύθερη απόδοση σημαίνει
«Διότι, τάφος των επιφανών ανδρών είναι κάθε τόπος και δε σώζεται το όνομά τους μόνο σε επιγραφές στην πατρίδα τους, αλλά διατηρείται η ανάμνησή τους και στις ξένες χώρες, πιο πολύ στη μνήμη και στις καρδιές των ανθρώπων παρά στα γραπτά μνημεία και στους τάφους».
Προοίμιο
Ο Περικλής λέει ότι έχει επιφυλάξεις για την εκφώνηση επαίνων για τους νεκρούς επειδή «σε άνδρες που αποδείχτηκαν γενναίοι με έργα, πρέπει με έργα να τους αποδίδονται τιμές». (Ουσιαστικά εισηγείται στους παρόντες να τιμήσουν έμπρακτα τους νεκρούς και όπως διαφαίνεται από τη δομή του υπόλοιπου λόγου, το έμμεσο προσκλητήριο αφορά την έμπρακτη υπεράσπιση των λόγων για τους οποίους θυσιάστηκαν οι ήδη πεσόντες, δηλαδή την προάσπιση της δημοκρατίας και της ηγετικής θέσης του αθηναϊκού πολιτισμού, σε περίπτωση που θα χρειαστούν και άλλες θυσίες για την πατρίδα) .
Όμως καταλήγει ότι θα αγορεύσει από σεβασμό για το νόμο, όσο κι αν θεωρεί τα λόγια ακατάλληλα , καθώς άλλοι θα τα βρουν κατώτερα των περιστάσεων καθώς ξέρουν τι έγινε ενώ άλλοι, που δεν ξέρουν, θα τα βρουν ίσως υπερβολικά. Αναφέρεται και στο φθόνο, μια που η φύση του ανθρώπου τέτοια είναι, να αντέχει να ακούει καλά λόγια για τα έργα των άλλων, όσο θεωρεί ότι αυτά τα έργα θα μπορούσε να τα είχε κάνει κι αυτός και ζηλεύει τον έπαινο για κάτι που ξεπερνά τις δικές του δυνάμεις.
Όσον αφορά την πατρότητα του Επιταφίου, έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις από την ιστορική κοινότητα. Καμία ωστόσο δεν μπορεί ν’ αποδείξει ικανοποιητικά τη θέση της, ότι δηλαδή ο συγγραφέας του έργου είναι με βεβαιότητα ο Περικλής ή ο Θουκυδίδης. Το σίγουρο είναι ότι ο Επιτάφιος δεν ήταν δυνατό να μεταφερθεί λέξη προς λέξη, όπως αναφέρει και ο ίδιος ο Θουκυδίδης.
Η μάχη σχετικά με την πατρότητα του έργου ξεκινά ήδη από το 60 π.Χ με τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα, τον Έλληνα ιστορικό και δάσκαλο ρητορικής, να υποστηρίζει πως ο Θουκυδίδης είναι ο πραγματικός συγγραφέας του Επιταφίου. Όπως και να ‘χει, το συγκεκριμένο έργο, αντάξιο της πνευματικότητας και των δύο προσωπικοτήτων, αποτελεί ένα διαχρονικό κείμενο, που μιλάει για τα ιδανικά της δημοκρατίας και την αξία της ελευθερίας, και είναι ικανό ν’ αγγίξει κάθε σύγχρονο άνθρωπο...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου